د روغتيا ۷۴مه نړيواله غونډه د مۍ په ۲۴مه نېټه په انلاين بڼه پرانيستل شوه، چې څو ورځې به دوام وکړي. د دغې غونډې عمده موضوع د کرونا وبا ضد مبارزې په برخه کې د کاري تجربو په تمرکز ورټوله ده او د دغې مبارزې د ژر پای ته رسېدو، د يوې پرمختللې او خوندي نړۍ د جوړولو او د راتلونکې احتمالي وبا پر وړاندې د مقابلې د تياري په اړه به پکې بحثونه وشي.
د روغتيا نړيوال سازمان خبر ورکړی، چې کرونا وبا ټولو هيوادونو، په تېره بيا کمزورو او وروسته پاتې هېوادونو ته سخت او ستر زيانونه رسولي دي. د اړوندو شمېرو له مخې، له تېر کال راهيسې په ټوله نړۍ کې پر کرونا وبا د اخته کسانو شمېر ۴۰ ځله او له دې امله د مړه شويو کسانو شمېر ۱۱ ځله تر رسمي شمېرو زيات ښودل شوی دی.
اوس مهال تر ټولو بيړنۍ مسئله دا ده، چې د بېلا بېلو هېوادونو ترمنځ د واکسين نابرابر ويش پای ته ورسيږي، که پاملرنه ورته ونشي، ښايي کرونا وبا لا سخته شي او د ټولې نړۍ بيا سمسورتيا ته به سخت ګواښ ورسوي.
د روغتيا نړيوال سازمان عمومي مشر تيدروس ادهانوم په يوې خبري ناستې کې وويل، چې د کوويډـ۱۹ د واکسين د نابرابر ويش له امله به دغه وبا لا سخته شي او دوام به پيدا کړي. که واکسين په مساويانه او برابره توګه وويشل شي، نو په نړۍ کې د واکسين اوسنۍ اندازه ټولو طبي کارکوونکو او پاخه عمر لرونکو ته کافي ده.
د چين د دولت رئيس شي جين پينګ د مۍ په ۲۱مه نېټه د روغتيا په نړيوالې سرمشريزې غونډې کې وويل، چې د ډېرو هېوادونو لپاره د کرونا ضد واکسين د ويش نابرابري د پاملرنې وړ مسئله ګرځېدلې ده، نو بايد د واکسين نيشنليزم له تګلارې څخه لاس واخيستل شي، تر څو پرمختيايي هېوادونه ترې لا زياتې ګټې واخلي. لوی هېوادونه بايد خپل مسئوليت ادا کړي او اړينو پرمختيايي هېوادونو ته دې لازيات واکسين برابر کړي.
چين د تېر کال په مۍ مياشت کې اعلان وکړ، چې د کوويډـ۱۹ ضد واکسين به په ټوله نړۍ کې عامه توليد وګرځوي. دغه هيواد تر اوسه پورې څه دپاسه اتياوو پرمختيايي هېوادونو ته د کوويډـ۱۹ ضد واکسين برابر کړی او څه د پاسه پنځوسو هېوادونو ته يې ياد واکسين صادر کړی دی. د روغتيا نړيوال سازمان څه موده مخکې د چين سينو فارم واکسين د بيړنيو حالاتو د استفادې لېست کې شامل کړ، له دې مالوميږي، چې د چين واکسين د ټولې نړۍ لپاره دی او د نړيوالو په خدمت کې دی.
د سنېګال، يوګانډا، مصر، مکسيکو او نايجر په شمول د يو شمېر هېوادونو استازو د روغتيا په ۷۴مه نړيواله غونډه کې د کرونا وبا ضد واکسين په پار له چين څخه مننه وکړه.
د سنېګل استازي وويل، چې دغه هېواد د فبرورۍ په ۲۳مه نېټه د واکسين بهير په لومړي ګام کې خپلو خلکو ته د چين واکسين تزريق کړ.
د يوګانډا استازي د نړۍ له ټولو علمي کارپوهانو څخه مننه وکړه او ويې ويل، چې دوی شپه او ورځ زيار ګاللی او د کوويډـ۱۹ ضد واکسين يې جوړ کړی دی. نوموړي له چين څخه هم مننه وکړه، چې د کوويډ ـ۱۹ ويروس د ډي اېن اې شکل يې پر وخت له نړيوالې ټولنې سره شريک کړ او واکسين هم په چټکۍ جوړ شو.
کله چې کرونا وبا په نړۍ کې په خورېدو شوه، د امريکا حکومت د ملي دفاع د واک د قانون له مخې د واکسين کمپنۍ مجبورې کړې، چې لومړی په خپل هيواد کې دننه قراردونه وکړي.
د کرونا وبا ضد هغه واکسين چې په امريکا کې توليدېږي، نسبتاً سل په سلو کې د امريکايانو لپاره دی. د ځينو اروګانونو او خبري رسنيو د شمېرنې له مخې، تر اوسه پورې امريکا شاوخوا دوه ميليارډه او شپږ سوه ميليونه دوزه واکسين اخيستی، چې دغه شمېر د نړۍ يوه په څلورمه برخه نيسي او د دغه هيواد له تقاضا څخه زيات دی.
امريکا څو سوه ميليونه دوزه واکسين په ګدام کې ساتلی او تر اوسه يې نه دی کارولی، چې له امله يې په شتمنو هېوادونو کې د دغه واکسين د ډېرې زېرمې او په بې وزلو هېوادونو کې د واکسين د نه شتوالي حالت رامنځته شوی دی.
د امريکا تر ټولو سخته کړنه دا ده، چې نورو هېوادونو ته د دغه واکسين د توليد د اومو موادو د صادراتو مخنيوی کوي او د کرونا وبا ضد په نړيوالو همکاريو کې يې زيات خنډونه جوړ کړي دي.
د هند د واکسين تر ټولو لويې توليدوونکې کمپنۍ اجراييوي مشر ادار پوناوالا پر ټولنيزې رسنۍ د يو پوسټ له لارې د امريکا له ولسمشر جوبايډن څخه وغوښتل، چې د اومو موادو پر صادراتو بنديز لغوه کړي، څو د واکسين توليدي اندازه لوړه شي.
د امريکا حکومت د پر له پسې زياتو نړيوالو فشارونو په ترڅ کې يوه اعلاميه خپره کړه، چې له مخې يې دغه هيواد به د واکسين د توليدي اومو موادو په شمول ځيني طبي توکي هند ته وليږي. د هند انټرنيټ کاروونکي د امريکا د ناوخته غبرګون په اړه ډېر ناخوښ دي، ځکه د دغه هيواد صادراتي بنديز هند زيانمن کړی او د امريکا حکومت په ځنډ اړوند کارونه ترسره کړي، چې د همدردۍ څرک پکې نه ليدل کيږي.
امريکا د بشري حقوقو په پلمه د نورو هېوادونو په کورنيو چارو کې هميشه لاسوهنه کوي، خو د کرونا وبا د سختې خپرېدو په حالت کې يوازې خپلو ګټو ته لومړيتوب ورکوي. نړۍ اوس له دغه هېواد څخه غوښتنه لري، چې خپل مسؤليت پر غاړه واخلي، خو دغه هيواد له خپل مسؤليت څخه پښې سپکې کړې دي.